İBNÜ’L CEVZİ - ZEKİLER KİTABI

Öncelikle İbnü’l Cevzi kimdir sorusuna cevap yazalım; İbnü’l Cevzi; tam adı Abdurrahman bin Ali bin Muhammed Ebu’l-ferec ibnü’l-cevzi (d. 1126, Bağdat – ö. 1200, Bağdat), Arap fıkıh ve kelam bilgini, tarihçi, vaiz ve müderrisdir. [1]

Kitabu'l-Ezkiya (Zekiler Kitabı) zeki insanların zekâ pırıltılarıyla dolu hikâyelerini anlatarak zekâyı ve derin anlayışı yücelten bir eserdir. Peygamberler başta olmak üzere insanlığın hemen her seviyesinden zekâ örnekleri verilen bu eserin amacını İbnü'l-Cevzi şöyle özetliyor:
Bu kitapla üç şeyi yapmak istedim: 1. Kıssalarını anlatmak suretiyle bu nitelikteki insanları tanıtıp kıymetlerini takdir etmek, 2. Onların seviyesine çıkma kabiliyeti olan insanların ufkunu açmak, 3. Zekâsına erişemeyeceği insanların kıssalarını anlatarak, kendini beğenmiş kimseleri eğitip yola getirmek.[2]

Bu minvalde eseri inceleyip merak eden okurlar için EZR yayıncılıktan temin ettiğimiz bu eserin takrizini yazma gereği gördüm. Esasen her ne kadar İbnü’l Cevzi’yi bu eserden ziyade tanımamış olsak da o’nun o döneme ve kişilerin yaşayış biçimlerine verdiği örnekler açısından önem arz etmektedir.  Zekiler kitabı genellikle Arapların yaşadığı mahal üzerinden işlenmiştir. Fakat o dönemde Türklere ait verdiği misallerle de Orta doğu coğrafyasının da ele alındığını söyleyebiliriz.

Eser yine o döneme ait kişilerin köşeye sıkışmaları neticesinde ustaca verdiği cevaplarla kurtulmalarını ve hazırcevap olan kişilerin kısa kısa hikâyelerini anlatmaktadır. Birçok kısa hikâyeler ibretlik olacak kadar güzel olurken bazı kaba deyimlerin kullanıldığı hoş olmayan cümlelerinde bulunduğunu söylememiz gerekmektedir. Zira örnek vermeye dahi lüzum görmediğimizden bazı nahoşlukları da es geçmeyi tercih ediyorum. Yayınevi editörünün okuduğum diğer kitaplarına da istinaden çok zayıf kaldığını otokontrol dediğimiz tekrar gözden geçirme işleminin yapılmadığını da söylemeliyim. Bu elbette eserin muhteviyatına gölge düşürmese de editöryal eksiklikler okuma düzeyinde kırıcı rol oynamaktadır. Yine de bizlere bu güzel çalışmayı hazırlayıp istifademize sunan yayınevine teşekkür ederek, eserden örnekler verelim. Fakat bu yazımızda teşekkür ediyoruz, diğer yazımız CİMRİLER KİTABI’nda küçük bir eleştirimiz olacak.

Eser içerisinde yer alan bazı hikâyelerden örnekler

“Bir merdiven üzerindeyken koca karısına, “Eğer inecek, çıkacak ve kalacak olursan ya da kendini atacak olursan ya da bir başkası tarafından atılırsan boşsun!” derse kadın başka bir merdivene geçer.”

 

“Ali bin Muhsin babasından aktarıyor: “Bağdat’ın kenar semtlerinden birinde iki kör dilenci vardı. Dilenirken birisi “Ali için” diğeri “Muaviye için” derdi. İnsanlarda onları destekler ve ikiye ayrılırlardı. Desteklediklerine fazla fazla verirlerdi. Fakat akşam vakti geldiğinde dilenciler bir araya gelir, topladıkları paraları aralarında pay ederlerdi.”

 

“Mezyed, Medine Valisinin meclisine sık sık giderek sohbetlere katılırdı.Bir gün meclise her zamankinden geç geldi. Vali neden geç kaldığını sorduğunda, “Sevdiğim bir komşu kadın vardı idi. Onu anca bu gece elde edebildim” dedi. Vali bu anlattıklarına kızdı. İtirafı üzerine kendisini cezalandıracağını bildirdi. Vali’nin kızdığını gören Mezyed, “Dur bakalım, sözümü bitirmiş değilim. Sabah olduğunda rüyamı tabir edecek birisini aradım. Fakat biraz önce bulabildim. Anlattığım rüya idi” dedi.

 

“Bir adam harp meydanında alt ettiği rakibine, “Sana ne yapmamı istersin?” diye sual etti. Rakibi de, “Zaten Allah-ü Teâlâ şefkatli olduğun için beni sana alt ettirdi ya!” dedi.

 

YAZARIN ADI:    İBNÜ’L CEVZİ

KİTABI ADI:        ZEKİLER KİTABI

YAYINEVİ:           EZR YAYINCILIK

SAYFA:                 126

---

[1] http://www.nkfu.com/

[2] http://www.kitapyurdu.com/kitap/zekiler-kitabi/17552.html